Mestra de medievalistas da historia social e económica das comunidades campesiñas

Bos Aires, 1931 – Madrid, 2022

Helena Elsa Reyna Pastor naceu en Bos Aires, de nai de Toedo (A Estrada) e de pai moi coñecido na comunidade galega por tratarse do célebre doutor Pastor, pneumólogo, que acompañaría a Castelao en toda a súa etapa de enfermidade na Arxentina.

A súa nenez e a súa adolescencia estiveron, por relacións persoais da súa nai e do seu pai, moi unidas a xentes do exilio galego, coma ao pediatra, docente e investigador Gumersindo Sánchez Guisande, que fora catedrático de Anatomía nas universidades de Sevilla e Zaragoza, e viúvo de Elisa Fernández de la Vega.

Ao ser o seu pai médico do Centro Galego e activo participante nas actividades deste, unido á orixe galega da nai e, especialmente, ás vivencias e ata á transmisión do folclore por parte da súa avoa materna emigrante en Bos Aires, creáronlle especiais vínculos con Galicia, que desenvolveu mentres viviu na Arxentina, así como na súa posterior etapa do exilio en España.

Vinculada na súa inicial formación académica ao profesor Claudio Sánchez Albornoz, abriuse a novas correntes historiográficas da man do materialismo histórico e especializouse no estudo do feudalismo, dos conflitos sociais e económicos da Idade Media española (con especial atención á historia de Galicia), e da historia da familia e das mulleres.

Entre 1962 e 1966 foi profesora na Universidade do Litoral en Rosario (Arxentina), posto que perdeu pola ditadura militar de Onganía. Foi profesora en Aix-en-Provence (Francia) entre 1967 e 1968. De regreso á Arxentina, gañou o concurso de profesora titular de Historia de España en Rosario (1971-1975) e tamén impartiu clases na Universidade de Bos Aires (1973-1974).

Exiliouse en España, coa súa filla e co seu fillo, en 1976 debido á ditadura militar iniciada ese mesmo ano no seu país de nacemento. Instalouse en Madrid e realizou frecuentes viaxes de estudo e traballo a Galicia. Ese mesmo ano foi nomeada encargada de curso no Departamento de Historia Económica da Facultade de Ciencias Económicas na Universidade Complutense de Madrid.

Escribiu unha tese de doutoramento, Resistencias y luchas campesinas en la época del crecimiento y consolidación de la formación feudal. Castilla y León siglos x-xii, que presentou en 1980 e que foi publicada ese mesmo ano pola editorial Siglo xxi. En 1982 gañou o concurso de profesora titular de Historia Económica na devandita universidade.

En 1987 incorporouse como profesora de investigación ao Consello Superior de Investigacións Científicas, no Centro de Estudios Históricos, onde desenvolveu unha grande actividade ata a súa xubilación en 1997.

Foi autora de diversos libros e de numerosos artigos de investigación, amplamente citados por medievalistas.

Participou na creación en 1994 de Arenal, Revista de Historia de las Mujeres, creada por un grupo de historiadoras de varias universidades españolas, que en 1991 fundaron, á súa vez, a Asociación Española de Investigación de Historia das Mulleres. Reyna sería codirectora (xunto con Cándida Martínez e Mary Nash) desta revista de carácter académico-científico, que contempla de forma específica a perspectiva de xénero e outras categorías propias dos estudos e a historia das mulleres e do feminismo. En 2005 pasou a ser a súa directora honorífica.