A saudade das orixes. Vivencias dunha escritora e profesora universitaria.

Dozón 1948

Cando conta apenas tres anos de vida, corría o ano 1951, Celia e a súa nai desembarcan en Bos Aires, onde atoparían o apoio de parentes asentados na capital. A longa travesía Vigo-Bos Aires realízana no Alcántara.

Atrás quedaba a casa da familia materna nas terras do Deza, na que vivira os seus primeiros anos e da que conserva algúns moi leves detalles na súa memoria. Truncaríase tamén daquela, coa saída de Galicia, a esporádica relación que mantiña co seu pai ao quedar este en Galicia. Non se volverán reencontrar ata 45 anos máis tarde, despois de que a recuperación dunha grave intervención cirúrxica lle dera pulo para buscar o reencontro co pai nas terras de orixe. Reencontro feliz que se extendería a toda a súa familia paterna.

En declaracións de Celia a La Región Internacional do 14 de xullo de 2023 expresa: «Conocí a mi padre 45 años después de que una pelea entre familias le impidiera casarse con mi madre». A vivencia da permanente ausencia paterna e o seu reencontro posterior recorre de maneira particular moitos dos seus relatos, algúns deles recollidos no seu libro “Corazón gallego” (2018).

Rememoraría moitos anos despois o contraste entre o mundo de privacións no que se desenvolve a Galicia rural dos anos cincuenta que ela e a súa nai abandonaran en 1951 e a Arxentina que mantiña daquela, se ben nunha economía flutuante, un considerable nivel de benestar. E así o expresa en referencia ao país que acollera a súa nai e a “una niña que llegó a este país sin conocer otra cosa que la casa de la aldea, sin luz eléctrica”.

Recoñece que non tivo unha infancia feliz no seno da familia que formou a súa nai co que se ía converter no seu pai adoptivo, do que se veu obrigada a tomar o apelido Otero fronte o materno, da familia dos Bardelás, que viñera sendo tamén o seu. Como ela descrebe, “humillaciones y destrato violento fueron la constante del resto de mi infancia y de la adolescencia. Resistí, estudié, era feliz en la escuela, mi lugar de libertad y reconocimiento. La lectura era mi vía de escape. Por las noches, con malabares lograba violar la prohibición de luz encendida en la habitación que mi madre y mi padrastro imponían, tapando con mantas los intersticios de la puerta. Y leía. Así fugaba de las condiciones que regían la disciplina casi cuartelaria de mi vida”. Constituíndo os seus espazos do saber lugares de liberdade, salienta o valor de todo o esforzadamente aprendido. Síntese con orgullo filla da educación pública arxentina nas súas etapas formativas en primaria, secundaria e universitaria.

Casa aos vinte anos e recoñécelle ao seu compañeiro de vida ser a persoa “que reparó dolores y carencias, estudios y graduación universitaria”. Relatará ela mesma que maternidade, fillas, vocación docente, exercicio da profesión (foi profesora de historia en centros de Ensino Media e de Historia Económica na facultade de Ciencias Económicas na UBA, Universidade de Bos Aires) “fueron parte del futuro hasta aquel día en que me decidí a conocer a mi padre…”.

Celia e o seu pai establecerán un contacto intenso, entrañable, a través do que entenderá tamén “de dónde me venía el temperamento, la caligrafía y el gusto por escribir”. Viaxará con frecuencia a Galicia para reunirse con toda a súa nova familia. O pai recoñécea públicamente como filla, “lo hizo ante un escribano -cóntanos Celia-, lo dejó escrito en su testamento, y en cada una de las cartas que me dirigió durante años escribió mi nombre y su apellido con orgullo. Me pidió que completáramos ese trámite legalmente, pero para mí significaba un segundo cambio de apellido, una infinidad de papeles, burocracia y una historia que comenzar a contar desde el inicio a muchas personas a las que no había podido nunca revelarles mi verdadera identidad. Le expliqué que lo que importaba ya lo habíamos logrado”.

Sábese por ela mesma que sempre escribira. E así o conta na entrevista, que se pode consultar en:

https://lasmusasdespiertas.blogspot.com/2018/12/entrevista-celia-otero-escritora-lo.html

“Escribo hace mucho, pero sobre todo lo hacía estilo académico, por mi profesión, aunque de vez en cuando incursionaba en la ficción o el ensayo, pero no formalmente. Desde hace unos cinco años intenté formalmente proponerme todos los días la escritura”. Nesta entrevista declaraba que se sentía unha escritora literaria tardía.

Colabora con La Región internacional enviando crónicas da colectividade galega en Arxentina, da que é un bo exemplo “La vivencia de la cultura gallega en Buenos Aires en tiempos de pandemia” (11/02/2021). E mantén unha sección titulada “la historia es mía”.

Recibe unha mención honorífica polo traballo “Historia de la emigración española presentado ao I premio Memoria de la emigración española, organizado en 2022 pola Uned (Universidade Nacional de Educación a Distancia) a través da súa Cátedra Población, Vinculación y desarrollo. O conxunto dos traballos poresentados serían publicados en 2023.

O Centro Galego de Avellaneda, en Bos Aires, entregoulle en 2023 o galardón A Barca de Sálvora co que se quere recoñecer a solidariedade, o valor e a empatía de mulleres destacadas da colectividade. Esta distinción lembra a memoria de Cipriana, Josefa e María, máis coñecidas como ”as heroínas de Sálvor”’, por participar no rescate de decenas de náufragos do buque Santa Isabel que se afundiu preto das costas de Ribeira en 1921.

O seu libro foi presentado en Lalín en 2022. Non se cansaría de repetir frases como “amo y agradezco a Argentina… aunque en mi pecho siga latiendo ese corazón gallego… sólo un emigrante puede saber lo que es amar por duplicado y, desgraciadamente, sufrir el doble, por una tierra… por la otra; por la que está acá… por la que quedó en la distancia”.